Nestkastjes

De koolmees en de pimpelmees nestelen in een holte, dit kan een natuurlijke holte zijn of een nestkastje. Als je een nestkastje in de tuin hangt, is er een redelijke kans dat er een mezenpaar in komt wonen.

Het nestelen en broeden is voor beide mezensoorten verschillend:

De totale broedduur vanaf het betrekken van de nestkast tot het uitvliegen van de jongen is ongeveer 50 dagen.

Als de mezen bezig zijn met het maken van een nest is dit duidelijk te zien, omdat het vrouwtje af en aan vliegt met takjes en stukjes mos. Vervolgens is het ruim een week rustig nabij de nestkast, vanwege het leggen van de eieren. Tijdens het uitbroeden van de eieren verlaat het vrouwtje overdag ongeveer elk uur nest voor een tijdje. Als ze wel op het nest zit, wordt ze regelmatig gevoerd door het mannetje. Als de eieren uitgekomen zijn, dan begint het voeren van de jongen door beide ouders. Je ziet de mezen dan af en aan vliegen met rupsen, spinnen, vlinders en andere insecten. Tijdens de nestduur zullen de mezen circa 5 duizend (!) insecten vangen voor de jongen.

Je kunt de jonge vogels horen piepen als een van de ouders het nest invliegt. Het uitvliegen van de jongen zal je niet vaak zien, een indicatie dat de vogels uitgevlogen zijn is meestal dat je de ouders niet meer ziet.

Voor de doe het zelvers zal ik uitleggen hoe een nestkastje gemaakt kan worden. Een nestkastje ziet er zo uit:

Maten:

deksel: achterwand: voorwand: 2 zijwanden: bodem:

250 mm * 170 mm 280 mm * 120 mm 280 mm * 120 mm 280 mm * 156 mm 120 mm * 120 mm

Hout: vurenhout - dikte 18 mm Voor het dak: 2 scharniertjes, 2 haakjes en 2 oogjes. Om op te hangen 2 haakjes en 2 oogjes of schroeven Spijkers en of houtlijm en eventueel een pot beits met kwast. Vliegopening: voor de koolmees, rond, doorsnede 32 mm, 19 cm vanaf de bodem voor de pimpelmees, rond, doorsnede 30 mm, 19 cm vanaf de bodem Vliegopening 30 of 32 mm doorsnede en niet 28 mm? In de literatuur wordt voor koolmezen een vliegopening van 30 mm geadviseerd en voor pimpelmezen 28 mm, maar ikzelf houd 32 en 30 mm aan, om de volgende redenen: Rond 1995 heb ik een nestkast vervangen door een nieuwe, precies volgens de bouwteking met een perfect rond gat van 30 mm. Maar een stel (dikke ?) koolmezen durfden de nestkast niet in te gaan, pas na uitveilen van het gat gingen ze de nestkast wel in. Als de vliegopening in een nestkast 28 mm is, dan weet je zeker dat er geen koolmees in kan, is ook de bedoeling, maar ik vind het zonde als een nestkast om die reden leeg blijft. Ik heb liever een pimpelmees in een koolmees kast dan een lege nestkast. Voor zover ik weet zijn er veel minder pimpelmezen dan koolmezen. Ruimte nodig voor veel mezen Hoogte nest De nestkast binnenmaten op de tekening zijn hoogte * breedte * diepte = 262 * 120 bij 120 mm. De nestkast breedte * diepte is 120 bij 120 mm, omdat er tot 14 mezen moeten passen. Groter mag altijd. Rechthoekig kan ook (110 * 134 mm). De afstand (binnenmaat) van bodem tot onderkant vliegopening is 19 cm om de volgende reden: - het nest van de mezen is 6 cm hoog. Zie de foto van een koolmezennest. - er blijft ongeveer 13 cm over om te voorkomen dat de mezen 'uit de nestkast vallen' of door een kattenpoot gepakt kunnen worden.

Bouwtekeningen vooraanzicht en zijaanzicht, maten in millimeters:

De afstand (binnenmaat) van bodem tot onderkant vliegopening is 19,4 cm, als volgt berekend:
280 mm - 36 mm - 32 mm (invliegopening) - 18 mm (houtdikte) = 194 mm.

Voorbeelden van nestkasten:

Let op het volgende:

• Zet de deksel met 1 of 2 borgpinnen of haakjes vast. Zorg ervoor dat de deksel van de nestkast scharnierend is of verwijderd kan worden om de nestkast schoon te kunnen maken.
• Maak twee haakjes (of oogjes) aan de kast om hem op te kunnen hangen of maak gebruik van een ophanglat.
• De vliegopening voor de nestkast van de pimpelmees kleiner, omdat deze vogel kleiner is dan de koolmees.
• Een nestkast mag niet in de volle zon en regen hangen. Hang de invliegopening daarom het liefst in oostelijke richting. Als deze richting niet mogelijk is, hang de nestkast dan toch op. Vogels bepalen zelf wel of ze een nestkast aantrekkelijk vinden.
  Als een nestkast onder een overkapping, dakrand of carport gehangen wordt, is er minder kans op inregenen en opwarming door direct zonlicht. De richting van de vliegopening in dan van minder belang.
• Mezen tikken nog al eens in de nestkast om te testen of de nestkast stevig is. Dit kan doorklinken in het huis. Als tussen de nestkast en de muur een stukje rubber geplaatst wordt, zal het tikken minder doorklinken.
• Hang een nestkast op minimaal 1.8 meter hoogte zodat katten er minder makkelijk bij kunnen. Een kattengordel om een boomstam voorkomt dat een kat in de boom klimt.
• Zorg er voor dat de nestkast op een rustige plaats hangt waar de vogels niet of weinig gestoord worden.
• Zorg voor een vrije aanvliegroute zonder takken en bladeren voor de invliegopening.
• Het territorium van mezen is 15 meter rondom de nestkast. Hang een volgende nestkast voor mezen bij voorkeur op 30 meter afstand van een andere nestkast.
  Hangt 1 nestkast bijvoorbeeld voor het huis en de andere achter het huis, op 12 meter hemelsbrede afstand, dan kan er best in beide nestkasten gebroed worden.
  Uiteraard zijn niet alle mezen hetzelfde en zullen sommigen elkaar beter tolereren dan anderen.
  Ook tolereren koolmezen en pimpelmezen elkaar meer dan echte soortgenoten.
• Gebruik vurenhout van 18 mm dik voor het maken van de nestkast, dik hout isoleert goed.
• Een invlieggat groter dan 32 mm is niet erg, maar de kans op bijvoorbeeld een specht als indringer is dan groter, de specht zal niet in de nestkast zelf komen, maar kan mogelijk wel een springend jong pakken.
  Een metalen beschermplaatje met een gat van 28, 30 of 32 mm doorsnede kan voor de nestkast geplaatst worden
  
  

• Er mogen aan de binnenkant van de nestkast geen scherpe spijkers of andere oneffenheden zitten.
• Als er kieren in de kast zitten, kunnen deze met houtlijm dicht gemaakt. (Gebruikt houtlijm dat geschikt is voor buiten gebruik).
• De kast kan geverfd worden met beits (of volgens de boeken met carbolineum. Carbolineum is heel slecht voor het milieu, niet gebruiken dus). Nestkasten worden meestal bruin of groen gebeitst. Normale verf is niet geschikt, omdat er dan geen vochtwisseling met de buitenlucht mogelijk is.
• Verf de binnenkant van een nestkast nooit!
• Stop geen materialen zoals stro of zaagsel in het nestkastje; ook geen organisch nestmateriaal van cacao vezels en jute, dit is gevaarlijke nestmateriaal waar in diverse gevallen jonge meesjes in verstrikt raakten (en dus vergroeiingen kregen of doodgingen).

In mijn boek over nestkasten staat het volgende:
In open bossen kunnen de kasten het beste met de vliegopening naar het oosten of zuidoosten worden opgehangen. De kast wordt dan door de boom beschermd tegen regen en wind uit westelijke richting.
In dichte bossen is de hangrichting van minder belang. De kast moet opgehangen worden tegen een droge plek van de stam. Een nestkast mag nooit in de zon worden opgehangen. Voor de jongen, die in het nest dicht tegen elkaar aanliggen en zelf veel warmte produceren, kan de temperatuur te hoog worden.

Als het nest na een mislukte poging uit de nestkast gehaald wordt en de nestkast schoonmaakt wordt, dan is er een kans dat de mezen (of een ander stel) de nestkast hetzelfde jaar opnieuw gaat bewonen.

Wanneer en hoe moet ik het nestkastje schoonmaken?
De nestkast kan het beste 1 tot 2 dagen na uitvliegen gecontroleerd en eventueel schoongemaakt worden. (Er zitten dan zeker geen verzwakte of halfdode jongen in de nestkast.) Pas op voor vogelvlooien en ander ongedierte! Als je een plastic zak om je hand doet, dan is een nest op een gemakkelijke en hygiënische manier te verwijderen.

Als een nest er schoon uitziet, kan het na een maand verwijderd worden. Sommigen mezen gebruiken juist hun eigen nest een 2e maal.

Als de nestkast gemakkelijk te verwijderen is, doe dan het volgende:
- Haal het nest uit de nestkast.
- Maak de nestkast daarna schoon met heet water.
- Laat de nestkast eventueel een dag drogen en hang deze weer op

Als de nestkast niet gemakkelijk te verwijderen is, doe dan het volgende:
- Haal het nest uit de nestkast en probeer zoveel mogelijk takjes en mos te verwijderen. Als er een mogelijkheid is de nestkast 'uit te stofzuigen' dan is dat ook een mogelijkheid om ongedierte te verwijderen.

Omdat mezen in de winter vaak in de nestkast slapen en de nodige uitwerpselen produceren, is het verstandig de nestkast half maart te controleren en zonodig nogmaals schoon te maken.

Resultaten mezen in eigen nestkast

Minder geschikte en foute nestkasten en redenen waarom een nest niet begonnen wordt of mislukt

15-11-2022

Een nieuwe nestkast met Wifi camera gekocht.

Zie het artikel 'Mijn camera'

30-04-2020

Camera in een nestkast (klik hier voor meer uitleg)
of ga naar overzicht camera's

In 2017 een experiment met een camera in een perspex plaatje en 4 extra licht gaten van 25 mm doorsnede in de nestkast aan de bovenkant boven de camera.

Camera in een perspex plaatje	Extra licht gaten in de nestkast aan de bovenkant boven de camera

Zo hangt de nestkast in mijn tuin, de lichtgaten aan de linkerkant, net onder het dak:

Mijn experiment is zeer geslaagd. Resultaten:
In 2017 was een eerste nest mislukt door een hommelnest in het nest zelf. (Er waren nog geen eieren gelegd).
Na verwijderen van het hommelnest is er een 2e nest gestart, mezen zijn 25 juni uitgevlogen.

In 2018 had ik 1 nest, mezen zijn 23 mei uitgevlogen.
In 2019 had ik 1 nest, mezen zijn 15 mei uitgevlogen.
In 2020 had ik 1 nest, mezen zijn 19 mei uitgevlogen.
In 2021 had ik 1 nest, mezen zijn helaas op de 13 dag doodgegaan.
In 2022 had ik 1 nest, mezen zijn 10 mei uitgevlogen.